در چند سال اخیر به تعداد گروههای رپ در داخل ایران افزوده شدهاست. همچنین آهنگهای فارسی تعدادی گروه رپخوان در خارج ایران نیز از طریق اینترنت در ایران منتشر میشود.با توجه به اینکه که اخذ مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای توزیع قانونی تولیدات موسیقایی، برای این افراد عملاً امکانپذیر نبودهاست، و با توجه به فقدان قانونی انتشار الکترونیک و حق کپی رایت آثار، پخش این آهنگها از طریق اینترنت محدود میشوند. اغلب گروههای رپ زیرزمینی آثارشان را از طریق وبگاهها و وبنوشتهای شخصی به گوش شنوندگان میرسانند.
تصویری که از موسیقی رپ در ایران ترویج میشد گاهی آن را مرتبط با جریانهایی نظیر شیطانپرستی قرار میداد. در ۲۵ مهرماه ۱۳۸۷ برنامهای از یکی از شبکههای تلویزیونی ایران پخش شد که به گفته سازندهٔ آن، به بینندگان نشان میداد که شیطانپرستی رابطهای با رپ ندارد. با این حال، به نظر برخی منتقدان این برنامه در عمل تاثیر عکس روی بینندگانش میگذاشت.
گسترش رپ فارسی به طور زیرزمینی و از طریق اینترنت، به ویژه با توجه به این که قسمت عمدهای از آثار زیرزمینی سرشار از فحش و ناسزا بود، باعث شد که دفتر موسیقی وزارت ارشاد در مورد اعطای مجوز به آثار این سبک سختگیرانه عمل کند. مدتی پس از این که قطعهای در سبک «رپ-پاپ» فارسی در عنوانبندی مجموعهٔ تلویزیونی «خانه به دوش» از یکی از شبکههای تلویزیونی ایران پخش شد، دفتر موسیقی وزارت ارشاد در نامهای به سازمان صدا و سیما از پخش ترانهای با این سبک از رسانهای مانند تلویزیون گلایه کرد.در سال ۱۳۸۴ نیز اولین موزیک «رپ-پاپ» فارسی آهنگ منو ببین با هنرمندی داریا و عماد و بهمن فرجی ساخته شد و از رادیوبی بی سی نیز پخش شد با این حال، در اواخر سال ۱۳۸۵ خورشیدی آلبومی ۸ قطعهای از مجید غفوری با نام «نگو دیره» منتشر شد که در یکی از قطعههای آن بخشهایی به سبک رپ توسط یاس خوانده شده بود. شایعاتی در مورد مجوز نداشتن این آلبوم یا مجاز شدن موسیقی رپ شکل گرفت که در نهایت با تایید رسمی مجاز بودن این آلبوم توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران، بر طرف شد.
برخی از گروههای رپ ایرانی که تحت نماد «۰۲۱» فعالیت میکنند از خواندن شعرهای دور از ادب پرهیز میکنند و یا کمتر از این کلمات استفاده میکنند. در حالی که برخی دیگر (مانند زدبازی) در تبعیت از رپ غربی، بدون هیچ ابایی الفاظ دور از ادب را در شعرهایشان به کار میبرند.
بسیاری از خوانندگان رپ ایرانی قبل از این در انواع دیگر موسیقی شناخته شده نبودهاند. از این رو، غالباً خوانندهها در ابتدای ترانهها نام خود را میگویند تا باعث شناخته شدن آنها توسط شنونده گردد.
برخی ترانههایی که توسط عموم شنوندگان ایرانی به عنوان رپ شناخته میشوند، با تعاریف بالا از رپ فارسی مطابقت ندارند. اکثر ترانههای ساسی مانکن از این جمله هستند. این ترانهها اکثراً ریتم 6/8 سریع و محتوای شاد دارند و تنها شباهتشان با رپ فارسی در آن است که قسمت عمدهً متن ترانه به صورت دکلمه و غیر آوازی خوانده میشود. اگر چه چنین قطعاتی با سبک ریتم و بلوز نزدیکی بیشتری دارند تا با سبک رپ غربی، با این حال در فرهنگ عامه به عنوان رپ فارسی طبقهبندی میشوند.
در عرصهٔ موسیقی ایران، میتوان گروههای رپ را به چند دسته تقسیم کرد:
پیشینه غربی
موسیقی رپ در دههٔ ۱۹۸۰ میلادی و از میان موسیقی سیاه پوستان فقیر متولد شد. رپ در واقع یک نوع موسیقی اعتراضآمیز خیابانی است. این موسیقی از پیش پا افتادهترین، سهلترین و خیابانیترین کلمات استفاده میکند، بدون این که از حیث ادبی بتوان این نوع استفاده را نقد کرد. در نوشتن متن ترانههای رپ، هیچ الزامی برای رعایت قوانین ادبی وجود ندارد. موسیقی رپ به موضوعاتی از جمله: اختلاف طبقاتی، ریاکاری، دعواهای خیابانی، فرهنگ غالب جهانی و همچنین بحرانهای سیاسی میپردازد. کلام آن اگرچه قافیههایی ضعیف دارد و در نگاه بسیاری شعر ناب به حساب نمیآید، اما با همین سادگی و بی پیرایگی خود میکوشد معنایی دیگر از زندگی اجتماعی را به ما یادآوری کند، که بعدی از زندگی مردم کوچه و خیابان است. به نحوی میتوان گفت چارچوب تعیین شدهٔ موسیقی را که دارای قوانین سخت و مشخص است را خرد میکند تا موسیقی در دسترس عامیترین افراد جامعه قرار گیرد.
ریشه در ادبیات فارسی
احتمال داده میشود که آهنگ «یک یاری دارم» از بدیع زاده اولین آهنگ رپ ایرانی باشد (با توجه به تنالیته و ساختار کلامی). اولین آهنگ رپ فارسی در سبک پاپ، توسط حسن شماعی زاده در اوایل دهه ۶۰ همراه فرزندش با مطلع شعر میدونم که دروغ میگی وقتی میگی که دوسم میداری سپس در اوایل دهه ۷۰ توسط گروه سندی با آهنگ مشهور پری و سپس در اواخر دهه ۱۳۷۰ خورشیدی در یک برنامهٔ تلویزیونی به نام «اکسیژن» در ایران پخش شد. این قطعه توسط شهاب حسینی مجری برنامه خوانده شد و تاحدودی مورد توجه قرار گرفت .تقریباً دو سال بعد از این رخداد، اولین آلبوم رپ فارسی در ایران توسط شاهکار بینشپژوه با نام اسکناس منتشر شد. این آلبوم که در سبک رپ طنز بود و اولین آلبوم رپ فارسی بود که در ایران با مجوز رسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شد، چندان مورد استقبال واقع نشد.[۴]
داستان واقعی در مورد فعالیت گروههای زیرزمینی رپ فارسی در ایران
به دلیل پیچیدگی شرایط و تحت فشار بودن هنرمندان این سبک از موسیقی
زیرزمینی، منابع موثق دال بر تاریخچه اصلی برنامههای ملاقات و نحوه شکل
گیری گروههای ابتدائی هنرمندانی داخل مرزهای ایران شروع به کار کردند،
برای عموم پخش نمی شود.در اواخر دههٔ هفتاد خورشیدی رپ فارسی شکل جدی تری
به خود گرفت، سروش لشکری
با نام مستعار هیچکس در داخل ایران (که بیشترین تاثیر را بر این سبک
موسیقی داشته است و باعث ماندگاری و تداوم این سبک تا به امروز شده است چرا
که تا قبل از آن کسی بصورت رسمی به عنوان خواننده ی رپ فارسی مطرح نبود به
همین دلیل هیچکس را پدر رپ فارس نیز می نامند)، بهنام مهرخوان با نام مستعار دیو سپید در آمریکا اولین خوانندگان و گروه زد بازی از اولین گروه های از این دست باشند که به رپ فارسی پرداختند.
باز تاب در صداوسیما
در سال ۱۳۸۵ خورشیدی، رضا عطاران در عنوانبندی چند مجموعهٔ تلویزیونی از جمله متهم گریخت موسیقی رپ اجرا کرد. همچنین در تعطیلات نوروزی سال ۱۳۸۶ مجموعهٔ تلویزیونی دیگری به کارگردانی رضا عطاران به نام ترش و شیرین از شبکهٔ سوم سیما پخش شدکه در عنوانبندی آغازین آن، رضا عطاران یک شعر (از نیلوفر لاریپور) را به صورت رپ میخواند و محسن نامجو نیز با آواز وی را همراهی میکرد. رضا عطاران و امیرحسین مدرس در عنوانبندی یک مجموعهٔ تلویزیونی دیگر به نام خانه به دوش نیز قطعهای به سبک «رپ-پاپ» فارسی خواندند، که مورد توجه قرار گرفت.
در پاییز سال ۱۳۸۵ پس از انتشار فیلم خصوصی زهرا امیرابراهیمی، یک خواننده رپ به نام یاسر (با نام هنری یاس)، با خواندن قطعهای به نام «سیدی رو بشکن» و تشویق شنونده به قطع زنجیرهٔ پخش فیلم خصوصی آن بازیگر تلویزیون، ابعاد اجتماعی موسیقی رپ را بیش از پیش به نمایش گذاشت. در زمستان سال ۱۳۸۵، سروش لشکری با اسم هنری هیچکس، در ترانهای به نام «وطن پرست» در دفاع از برنامه انرژی هستهای ایران که از موضوعات مهم سیاسی وقت بود کردهاست. همچنین در این آلبوم (جنگل آسفالت)، مهدیار آقاجانی آهنگساز این آلبوم از تلفیق موسیقی سنتی ایرانی با سبک رپ بهره بردهاست و صدای سازهایی مانند عود، تمبک، نی، دف، قانون و آوازهای ایرانی در آن شنیده میشود.
در سالهای بعد افرادی مانند بهرام و و شاهین نجفی و... ظاهر شدند که موسیقی رپ ابعاد تازهای به خود گرفت و باعث شد تا بحث مبارزه با موسیقی رپ شکلی جدی بگیرد. و چندین سایت مربوط به این سبک موسیقی فیلتر و شماری از اعضای گروههای موسیقی ایرانی موسوم به «زیرزمینی» بازداشت و استودیوهایی که در آن آهنگهای خود را ضبط میکردند توسط نیروی انتظامی پلمپ شد. همچنین رپرهای دیگری با انتقاد از اسلام و سایر مطالب به این جنجال رونقی تازه داند. در همین اثنی رپرهایی مانند بی باک، شاهین نجفی، عرفان (خواننده)، رضا پیشرو ، بهرام، یاس و مهدار و علی قاف آهنگهایی را با موضوعات اجتماعی و سیاسی پخش کردند که مضمون آنها انتقاد از سیاستهای اجرایی، فضای حاکم بر کشور و مشکلات اجتماعی ناشی از سیاستهای غلط است.
لسانه پاریش کروکس (که در سن ۶ سالگی اسم توپاک را، از اسم رییس اینکاها، توپاک آمارو دوم که در قرن هجدهم فرماندهٔ جنگ در مقابل اسپانیاییها بود گرفت) در ۶ ژوئن ۱۹۷۱ به دنیا آمد.
آفنی مادر او عضو گروه پلنگهای سیاه (Black Panthers) بود. وقتی که او باردار توپاک بود، به علت بمب گذاری به ۳۰ سال زندان محکوم شد. ولی بدون وکیل، از خودش دفاع کرد و یک ماه قبل از تولد توپاک از زندان آزاد شد.
توپاک تا سال ۱۹۹۴ پدرش را نمیشناخت.
توپاک هم طبق عقاید گروه پلنگهای سیاه بزرگ شد. او به همراه مادر و خواهر ناتنی اش در فقر بزرگ شد و باید به جاهای مختلف نیو یورک پناه میآورد.به همین دلیل همیشه دوستهای کمی داشت و همیشه به فکر شعر گفتن و نوشتن خاطره بود.
در ۱۲ سالگی به یک کمپانی تئاتر پیوست. در ۱۵ سالگی با مادرش به بالتیمورا در مری لند رفت و در مدرسهٔ هنر بلاتیمور قبول و تبدیل به یک شاگرد دوست داشتنی شد.در همان جا بود که اولین قطعهٔ رپ خود را با اسم "MC New York" ساخت. دو سال بعد آفنی توپاک را برای زندگی با خانوادهٔ یکی از دوستانش به مارین سیتی در کالیفورنیا فرستاد. همان جا بود که توپاک زندگی عادی را از دست داد و کم تر قانون را رعایت میکرد.
ولی خیلی زود آن مکان را ترک کرد و شروع به پخش مواد مخدر در خیابانها کرد . در همین زمان بود که با افرادی دوست شد که او را در ساخت آهنگهای رپ کمک کردند.مانند ری لوو که با یکدیگر یک گروه رپ به نام "استریکتلی داپ" درست کردند. اولین باری که یکی از آهنگهای توپاک به نام "This is an EP" در یک سی دی ضبط شد، سال ۱۹۹۱ بود. این سی دی برای گروه "دیجیتال آندرگراند" بود.